Ondersteunde zelfzorg wordt onderdeel van reguliere zorginkoop

Ondersteunde zelfzorg betreft vaak een combinatie van ondersteuningsvormen om een patiënt meer regie te geven over zijn eigen gezondheid. We onderscheiden hierbij drie hoofdthema’s, namelijk:

• interventies en trainingen gericht op een ander gesprek
• de inzet van eHealth
•  leefstijl

Kan ondersteunde zelfzorg ook worden ingezet bij andere aandoeningen dan benoemd in de ketenzorg?

Ondersteunde zelfzorg is in principe breed inzetbaar bij mensen met chronische aandoeningen. Ook de inkoopvoorwaarden voor ondersteunde zelfzorg laten ruimte voor een bredere inzet dan alleen de ketenzorg.

Waar vind ik voorbeelden van ondersteunde zelfzorg?

Alle eerstelijns samenwerkingsverbanden die meedoen aan het Scan & plan programma zijn terug te vinden in deze kaart van Nederland. Hierbij is, waar mogelijk, aangegeven op welke wijze eerstelijns samenwerkingsverbanden zich inzetten om ondersteunde zelfzorg onderdeel te maken van de reguliere zorg. Denk bijvoorbeeld aan trainingen en extra scholing voor medewerkers, het inzetten van een online zelfzorgplatform waar patiënten en zorgverleners samen in kunnen werken, of het formuleren van een visie op ondersteunde zelfzorg die door de gehele organisatie, inclusief zorgverleners, zorginkoper én patiëntvertegenwoordigers, wordt ondersteund. De kaart van landelijke zelfzorgprojecten maakt inzichtelijk wat er in welke regio gebeurt op het gebied van ondersteunde zelfzorg en zelfmanagement.

Vanaf 1 januari 2019 wordt de verdere implementatie van ondersteunde zelfzorg onderdeel van de reguliere zorginkoop. Dit betekent dat de inkoper van de zorgverzekeraar en de vertegenwoordiger van een eerstelijns samenwerkingsverband en een patiëntvertegenwoordiger samen als tripartite afspraken maken over de implementatiestappen en de financiering die daarvoor nodig is. Net zoals dat bij andere vormen van zorg gebeurt. Zo wordt ondersteunde zelfzorg steeds meer een logisch en integraal onderdeel van de zorg.

Bekijk de inhoudelijke voorwaarden voor financiering van ondersteunde zelfzorg.

Er is geen sprake van een regioplan in mijn regio. Kan ik wel een aanvraag indienen als eerstelijns zorgorganisatie?

De inkoopvoorwaarden vormen de basis waarop partijen (patiëntvertegenwoordiging, zorgverzekeraar en zorgorganisatie) gezamenlijk met elkaar in gesprek gaan. Er is ruimte om op lokaal of regionaal niveau een passende invulling te vinden. De voorkeur gaat uit naar projectaanvragen die door regio-organisaties zijn ingediend waarbij zelfzorg een onderdeel is van het regio-plan; in regio’s waar dit (nog) niet het geval is, wordt in overleg met de preferente zorgverzekeraar gekeken wat de mogelijkheden zijn invulling te geven aan ondersteunde zelfzorg

Hoe dien ik een aanvraag in als zorggroep of eerstelijns samenwerkingverband?

Vanaf 1 januari 2019 dienen nieuwe aanvragen of vervolgaanvragen ingediend te worden bij de preferente zorgverzekeraar. Voordat een aanvraag ingediend kan worden, is het van belang om als samenwerkingsverband in afstemming met patiëntvertegenwoordigers en de preferente zorgverzekeraar tot een implementatieplan te komen. De consulenten van ZO! kunnen in 2019 nog steeds ondersteuning bieden om te komen tot een aanpak voor de volgende stap. Voor het indienen van een aanvraag is het Kom Verder format beschikbaar. De afspraken over financiering van het project worden gemaakt door de zorginkoper van de zorgverzekeraar en de vertegenwoordiger van de zorggroep.

Een eerstelijns samenwerkingsverband of zorggroep moet een uitgesproken intentie hebben om met persoonsgerichte zorg aan de slag te gaan, met een door de achterban ondersteunde visie. Alleen zorgorganisaties die het belang van zelfzorg onderschrijven, kunnen een aanvraag indienen. Dit moet blijken uit de al reeds beschikbare stukken zoals jaarplannen, verslagen ledenvergaderingen, etc. Dezelfde verplichting geldt voor de zorgverzekeraar en de patiëntenvertegenwoordiging die betrokken zijn bij het plan.

Download: Kom Verder format voor het indienen van een aanvraag bij ZO!

Wat levert de investering in ondersteunde zelfzorg op?

ZO! evalueert jaarlijks de maatschappelijke meerwaarde van ondersteunde zelfzorg middels een Social Return on Investment analyse (SROI). Deze SROI analyse geeft op landelijk niveau inzicht de benodigde investeringen en potentiële opbrengsten. De SROI analyse uit 2017 laat zien dat elke geïnvesteerde euro € 4,9 aan maatschappelijke waarde creëert. De belangrijkste opbrengsten zijn toename kwaliteit van leven, afname zorgkosten en minder langdurig ziekteverzuim.

Naast de landelijke SROI zijn er in 2017 aanvullend drie regionale SROI analyses gemaakt voor een specifieke regio met de focus op een bepaalde interventie. De SROI-ratio’s geven een vergelijkbaar beeld als de landelijke SROI. De belangrijkste opbrengsten liggen op het gebied van kwaliteit van leven, lagere zorgkosten en minder langdurig ziekteverzuim.

• Het Huisartsenteam: implementatie van persoonsgerichte zorg
• Stichting Amsterdamse Gezondheidscentra (SAG): begeleiding van Ziekte en Zorg naar Gezondheid en Gedrag
• THOON: training coachende
  gespreksvoering

Hoe worden de resultaten van ondersteunde zelfzorg gemonitord?

Op landelijk niveau monitort Zelfzorg Ondersteund! de resultaten middels de SROI analyse. Op projectniveau zijn de betrokken tripartite partijen verantwoordelijk voor het monitoren van de voortgang en de resultaten. Voor het opstellen van de evaluatie op projectniveau is een evaluatieformat beschikbaar. Consulenten van ZO! hebben een ondersteunde rol bij het evalueren van de Kom Verder trajecten.

Welke ondersteuning biedt Zelfzorg Ondersteund! vanaf 2019?

Eerstelijns samenwerkingsverbanden kunnen in 2019 een beroep blijven doen op de kennis en begeleiding van de consulent van ZO!. Bijvoorbeeld voor het begeleiden van de workshop waarmee de zorgorganisatie bepaalt waar ze staat in de implementatie en wat een logische volgende stap is. Het zal daarbij minder gaan om startende eerstelijns samenwerkingsverbanden en meer om tussentijdse evaluaties en begeleiden van opschaling en doorontwikkeling. Eind 2019 moet de kennis van de ZO! consulenten zijn overgedragen naar een reguliere partij.

ZO! blijft in 2019 de landelijke implementatie en opschaling van ondersteunde zelfzorg ondersteunen en monitoren. Ook het netwerk van Kom Verder Ambassadeurs blijft in 2019 beschikbaar.